در جنگ احد با حمله «خالد ابن ولید» به سپاه اسلام، مسلمین مضطرب شده و با شیوع خبر کشته شدن پیامبر بسیاری از ایشان من جمله ابوبکر و عثمان و عمر گریختند. در اینجا پس از ذکر نام فراریان سعی می کنیم اسنادی که در این مورد بدست آمده بررسی نمائیم.

همه بجز علی (ع) گریختند:
طبق نظر برخی از محققین شیعه و بعضی از اهل تسنن، در نبرد احد تمامی مسلمین جز امیرالمومنین (ع) فرار کرده اند اگرچه برای مدت کوتاهی رسول الله (ص) را تنها گذاشته اند. ما این نظر را بر اقوال دیگر (برخی از نقل ها گفته اند: «تنها علی و طلحه باقی ماندند» برخی گفته اند: «فقط علی و ابودجانه ماندند» عده ای دیگر گفته اند: «هفت تن از مهاجرین و هفت تن از انصار ماندند» و...) ترجیح دادیم زیرا:
1- علامه جعفر مرتضی عاملی در جلد ششم از کتاب «الصحیح من السیره النبی الاعظم» ص 175 قول قوشجی می گوید: «قوشجی پس از ذکر کشته شدن پرچمداران سپاه قریش- بدست علی (ع) و پیروزی علی الظاهر مسلمین- گفته است: [-سپس مسلمین مشغول جمع کردن غنائم شده- پس خالد از تنگه عینین عبور کرده و به- پیامبر (ص) حمله کرد، پس پیامبر (ص) را با شمشیر و نیزه ها و سنگ زدند تا آنجا که غش کرد و مردم همگی فرار کردند بجز علی (ع)، پیامبر پس از به هوش آمدن- به سوی دشمن- نظر کرده و – به علی (ع) – فرمود: گزند – این گروه- را از من بازدار!، پس علی (ع) – بر ایشان حمله کرده- و آنها را از پیامبر دور کرد- و ...- و بیشترین کشته شدگان از قریش- در این جنگ- بدست امیرالمومنین علی (ع) کشته شدند.» (شرح تجرید العقاید ص 486 و دلائل الصدق ج 2 ص 357 از آن)
2- در همان مدرک بالا از قول نورالابصار ص 87، و ارشاد شیخ مفید ص 51 و 52 و بحار الانوار ج 20 ص 69 و 86 و 87 و 113 و احتجاج ج 1 ص 199 و 200 آمده است: «کان الفتح یوم احد بصبر علی (رض): یعنی پیروزی در روز احد در اثر صبر علی (ع) – و مقاومت او- بدست آمد». (البته ممکن است برخی بگویند از این عبارت تنها این بدست می آید که علی (ع) در جنگ مقاومت بالایی داشته اما با دیدن قرائن دیگر، می شود گفت این عبارت دلالت بر مطلوب دارد.)
3- از ابن عباس نقل است که گفت: «علی (ع) چهار ویژگی- ممتاز- داشت: 1- اول نفر از عرب و عجم است که با پیامبر (ص) نماز خواند 2- در هر یورش و نبرد، پرچم و لوایش همراهش بود- و کسی نتوانست او را زمین زده و پرچمش را از دستش بیرون آورد- 3- او کسی است که به همراه پیامبر (ص) کسی که پیامبر را غسل داده و در قبر گذاشت. (مستدرک حاکم ج 3 ص 111- مناقب خوارزمی ص 21 و 22- ارشاد شیخ مفید و تیسیر المطالب ص 49)

تحلیل:
بنابر آنچه گذشت تنها کسی که باقی ماندن او با پیامبر یقینی است امیرالمومنین علی (ع) می باشد پس فراریان از جنگ تمام شرکت کنندگان در آن بجز علی (ع) می باشند. اما می دانیم بجز نقلهای مذکور نقل های دیگری نیز وجود دارد که در آنها بجز علی (ع) اشخاص دیگری را هم از باقی ماندگان در جنگ شمرده اند. پس باید به بررسی تک تک پرداخته و صحت و سقم خبر ثبات ایشان در جنگ را بدست آوریم.
از جمله روایاتی که در آن تعدادی بیش از هشت تن- در مورد باقیماندگان و ثابت قدمان در جنگ- ذکر شده، روایت واقدی است- در ج 1 ص 240 در این روایت آمده:«.... مع عصابه صبروا معه اربعه عشر رجلا، سبعه من المهاجرین و سبعه من الابصار....» ترجمه: «- وقتی خالد ابن ولید حمله کرد، همه فرار کردند، رسول خدا (ص)- و همراه او گروهی که چهارده تن می شدند باقی ماندند، هفت تن از این چهارده نفر از انصار و هفت تن دیگر از مهاجرین بودند...»
در بسیاری از نقلها تنها 2 نفر بعنوان ثابت قدمان ذکر شده اند در برخی دیگر 13 تن در برخی دیگر مثلا 7 تن و...، بنابراین اگر ما روایت فوق را بررسی کرده و بتوانیم ثابت کنیم تمام افراد مذکور در این روایت که از مهاجرین می باشند بجز علی (ع) فرار کرده اند و یا حداقل ثبات ایشان محل تردید است، می توانیم ثابت کنیم، تنها فردی که باقیماندش در تمام لحظات جنگ، یقینی است علی (ع) بوده. (به قید «تمام لحظات جنگ» و «یقینی بودن ثبات» توجه شود. زیرا در مورد برخی شخصیت ها مانند ابوبکر یا طلحه بعلت اختلاف نقلها، نمی توانیم ثابت کنیم ایشان فرار کرده و بازنگشته اند بلکه تنها می توانیم (اصل فرار کردنشان را- ولو برای برهه ای از زمان- اثبات کنیم) و اما در مورد انصار چون همگی به شهادت رسیده اند بحثی نخواهیم داشت.)

دسترسی به منبع مقاله

***ضمنااز وب های ذیل جهت مناظره و نیز اظهار نظر در

خصوص این پست دعوت می شود:

۱ - حوزه علمیه اهل سنت قره بلاق 

۲ - وبلاگ حوزه علمیه اهل سنت خلیل آباد خواف

۳ - وبلاگ مکتب حضرت سمیه زاهدان

 ۴ - وبلاگ حوزه علمیه الصدیق اهل سنت بیرجند

 ۵ - وبلاگ مدرسه اهل سنت صلاح الدین ایوبی

 ۶ - سایت مدرسه اهل سنت اسماعلیه قشم

 ۷ - سایت مدرسه اهل سنت علوم دینی کلاله

۸ - مدرسه علوم دینی امام شافعی زیوه - ارومیه

۹ - وبلاگ طلاب اهل سنت تالش

۱۰- وبلاگ مدرسه دینی محمدیه هلر

۱۱- وبلاگ مجمع قرآن اهل سنت سنندج

 ۱۲- وبلاگ طلاب افغان مدرسه دارالعلوم زاهدان

۱۳ - سایت حوزه اهل سنت آق قلا استان گلستان

۱۴ - سایت حوزه علمیه اهل سنت عرفان آباد

۱۵ - حوزه علمیه اهل سنت اشاعه التوحید زاهدان

و نیز :

وبلاگ جوانان اهل سنت خواف

اللهم عجل لولیک الفرج

یاحق